ភ្នំពេញ៖ ពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល ដែលត្រូវបានគេប្រារព្ធធ្វើឡើង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅក្នុងខែពិសាខ ឯវាលព្រះ មេរុ ស្ថិតនៅពីខាងជើង នៃព្រះបរមរាជវាំងសព្វថ្ងៃ នៅ រាជធានីភ្នំពេញ និងឆ្នាំខ្លះធ្វើនៅតាមខេត្តនោះ គឺមានប្រវត្តិដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ។
ចម្លាក់ពលរាមកាន់ព្រះន័ង្គល នៅក្នុងស.ត. ទី៥-៦ នៃរចនាបថភ្នំដា
សព្វថ្ងៃនេះតម្កល់ទុកក្នុងសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ
យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់យើង ប្រភពឥណ្ឌានៃព្រះរាជពិធីនេះ អាចគូសបញ្ជាក់ប្រាប់យើង តាមរយៈរឿងរាមាយណៈឥណ្ឌា និងរឿងរាមកេរ្តិ៍៑ខ្មែរ ដែលជា ភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយ កាត់ថ្លៃពុំបានឡើយ។ រាល់ការបកស្រាយខុសពីនេះ គឺជាការភាន់ច្រឡំមួយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយវាក៏មានលក្ខណៈ បញ្ច្រាសពីប្រវត្តិសាស្ត្រ ពិតផងដែរ។
ពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល គឺជាព្រះរាជពិធីមួយយ៉ាងសំខាន់បំផុត បន្ទាប់ពីព្រះរាជាអភិសេក ជាពិធីមួយ ស្ថិតក្នុងចំណោមពិធីផ្សេងៗ ឯទៀតប្រចាំឆ្នាំ។ នៅប្រទេសឥណ្ឌា បុរាណ និងនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយើង ការប្រកបរបរកសិកម្មជាមុខរបរចម្បង ដោយពឹងពាក់ទាំងស្រុងលើស្រូវអង្ករ និងភោគផល ដំណាំដទៃៗទៀត (បច្ចុប្បន្ន ប្រជានុរាស្ត្រខ្មែរ ប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែ ចម្ការ ពី ៨៣ ទៅ ៨៥%)។
ចំណាស់នៃព្រះរាជពិធីនេះ ក៏អាចបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ តាមរយៈវិស័យបដិមាសាស្ត្របុរាណខ្មែរ ដូចជាចម្លាក់នានា នៅសម័យបុរេអង្គរ និងអង្គរ មានដូចជារូបសំណាក តំណាងព្រះរាមកាន់ព្រះនង្គ័លនៅនឹងដៃ ដែលគេហៅថា ពលរាម ឬរាមទេព។ យើងសូមរំលឹកថា ចម្លាក់ពលរាមនេះ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅបាតប្រាសាទភ្នំដា (ខេត្តតាកែវ) ស្ថិតក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ៥-៦ នៃគ្រិស្តសរាជ ហើយសព្វថ្ងៃនេះ កំពុងស្ថិតក្រោមការថែរក្សា នៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិ នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ចម្លាក់ របស់ព្រះអាទិទេពខាងលើនេះ ក៏ត្រូវបានគេឆ្លាក់ នៅលើក្បាច់ហោជាង នៃប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ៩៦៧ នៃគ្រិស្តសករាជដែរ។ ទាំងនេះ ជាឯកសារប្រយោល នៃការប្រារព្ធព្រះរាជពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័លយ៉ាងពិតប្រាកដ។
សេចក្តីកត់សម្គាល់ខាងលើនេះ មិនបានធ្វើឲ្យអ្នកបុរាណវិទ្យាយើងភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ។ ពីព្រោះលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលបានចាក់ឫសគល់យ៉ាងជ្រៅ ទៅហើយ នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រនគរភ្នំ (ហ្វូណន) ប្រមាណជា ២.០០០ ឆ្នាំមកហើយនោះ បាននាំមកនូវប្រពៃណីពីឥណ្ឌា ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវិស័យសាសនា និងរបប គ្រប់គ្រងរៀបចំប្រទេស តាមបែបរាជាធិបតេយ្យ៘ ប្រពៃណីបែបឥណ្ឌានិយមទាំងនោះ ក៏បានក្លាយទៅជាប្រពៃណីខ្មែរសុទ្ធសាធ ដោយមានការវិវឌ្ឍបន្តិចម្តងៗ តាមផ្នត់គំនិតខ្មែររហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ សេចក្តីដែលបានអះអាងខាងលើនេះ ជាសក្ខីកម្មមួយ ចង្អុលបង្ហាញនូវឥទ្ធិពល នៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និងពិធីកម្មមួយចំនួន បែប ព្រាហ្មណ៍និយមរបស់ឥណ្ឌាលើសង្គមខ្មែរយើង។
នៅក្នុងសម័យបុរេអង្គរ (មុនអង្គរ) ឬអង្គរ ជាពិសេសក្រោយមកនៅសម័យឧដុង្គ គេឃើញព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលជាម្ចាស់ដែនដីនៃកម្ពុជរដ្ឋ ទ្រង់ប្រារព្ធព្រះរាជពិធី ដ៏សំខាន់ខាងលើនេះផ្ទាល់ ហើយមុនគេនៅក្នុងខែពិសាខ គឺក្នុងពេលដែលភ្លៀងចាប់ផ្តើមធ្លាក់តិចៗ ជាបណ្តើរៗលើប្រថពី (ផែនដី)។ ថ្វីត្បិតតែការប្រារព្ធពិធីនេះ គ្រាន់តែជានិមិត្តរូបក៏ពិតមែន (ពីព្រោះព្រះរាជាយាងច្រត់ព្រះនង្គ័លតែបីជុំនៅលើវាលព្រះស្រែ តែប៉ុណ្ណោះ) ក៏ប៉ុន្តែពិធីនេះ បង្កប់ទៅដោយអត្ថន័យ យ៉ាងស៊ីជម្រៅគួរ ឲ្យចាប់អារម្មណ៍ក្រៃលែង។
ព្រះរាជពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល ដោយព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ មុនឆ្នាំ១៩៧០
នៅលើទីតាំងព្រះបរមរាជវាំងចាស់អង្គរធំ (បាយ័ន)
ប្រការនេះ បានរំលឹកអំពីទឹកព្រះទ័យរបស់ហ្លួង (ព្រះមហាក្សត្រ) ក្នុងវិស័យកសិកម្ម។ ការណ៍ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ឬក៏តំណាងព្រះរាជា (ស្តេចមាឃ) និង ព្រះអគ្គមហេសី (នាងមេហួ) បើករដូវភ្ជួរស្រែចម្ការមុនគេបង្អស់នោះ វាគឺជាការបង្ហាញនូវការយកព្រះទ័យទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងក្លារបស់ទ្រង់ លើវិស័យកសិកម្ម ដែលជា អាទិភាពចម្បងរបស់ជាតិ។ ទោះបីជាត្រូវបានគេរកឃើញ នៅក្នុងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ននេះក៏ដោយ វត្តមានរបស់គំនូរខ្មែរមួយចំនួន នាសម័យបុរេអង្គរ (សម័យចេនឡា) ដែលគេបានឆ្លាក់លើកុលាលភាជន៍ មានរូបព្រះរាជាកំពុងភ្ជួរស្រែ ក៏ស្ថិតក្នុងបរិបទវប្បធម៌បែបព្រាហ្មញ្ញសាសនាដែរ។ ទាំងនេះជាទិន្នន័យប្រយោលស្តីពី និរន្តរភាព នៃពិធីបុណ្យច្រត់ព្រះន័ង្គលរបស់ជនជាតិខ្មែរ ដែលគេមិនអាចបដិសេធបានជាដាច់ខាត។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គេក៏ជ្រាបផងដែរថា ទាំងទម្លាប់ ទាំងគំនូរបុរាណ ពោលគឺ សិល្បៈក្នុងសង្គមខ្មែរ ដែលត្រូវបានផលិត ឬសូនឡើងនោះ គឺសុទ្ធសឹងតែពាក់ព័ន្ធទៅនឹងជំនឿ សាសនា ដែលមានទំនៀមទម្លាប់ ប្រជាប្រិយជាគ្រឹះដ៏រឹងមាំ។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ យើងក៏ត្រូវដឹងទៀតថា ជំនឿប្រជាប្រិយខ្មែរ រមែងតែងតែសង្កត់ធ្ងន់ លើលក្ខណៈវិសេសវិសាល របស់ព្រះរាជាខ្មែរ ដែលប្រកបដោយអច្ឆរិយភាព។ ឈរលើទស្សនៈនេះ អ្នកស្រុកភូមិដែលជាកសិករជឿថា ព្រះរាជាមានលទ្ធភាពនឹងបញ្ជាលើធម្មជាតិតាមអំណាចស័ក្តិសិទ្ធិ ដែលទ្រង់មានដើម្បីនាំមកនូវ ភោគផល ដ៏ជាទីប្រសើរបំផុត។ ក្នុងន័យនេះ ការដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលជាមហាបុរសរដ្ឋភ្ជួរស្រែមុនដំបូងគេ ឬបើនិយាយម្យ៉ាងទៀត ការដែលព្រះអង្គប្រកាសបើក ពិធីដាស្រូវ មានន័យថា ព្រះអង្គនឹងធ្វើឲ្យធញ្ញជាតិលូតលាស់មានផ្លែផ្កា។ នោះគឺជាអ្វីមួយ ដែលជាសេចក្តីត្រូវការ និងសង្ឃឹមរបស់សង្គមមនុស្ស។
តាមពិតទៅ ការបង្កើតផលិតផលស្រូវអង្ករ ឬក៏ផលដំណាំផ្សេងៗ ដូចជាពោត សណ្តែក ល្ង ដោយព្រះរាជាតាមរយៈព្រះរាជពិធីខាងលើនេះ បណ្តាលមកពីកត្តា ចម្បងមួយ គឺលក្ខណៈស័ក្តិសិទ្ធិរបស់តួអង្គ «ស្តេច» ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់ប្រជានុរាស្ត្រ។ មានន័យថា ផលដំណាំពុំមែនស្ថិតនៅត្រឹមតែការដាំដុះ បច្ចេកទេស ឬសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ ពោលគឺប្រាកដជា បណ្តាលមកពីពិធីកម្មនេះឯង។ ដូច្នេះយើងឃើញថា បើពិធីកសិកម្មខាងលើនេះ មានការខកខាន ប្រាកដជាផលដំណាំ នឹងខ្សត់ខ្សោយ រហូតដល់ទីបំផុត ប្រជានុរាស្ត្រក៏ត្រូវដាច់បាយក្រហាយទឹកពុំខានឡើយ។
សរុបសេចក្តីមក ខ្មែរយើងប្រារព្ធពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័លនេះឡើង តាមប្រពៃណីព្រាហ្មណ៍ បែបជំនឿលើលក្ខណៈពិសិដ្ឋរបស់អំណាច «ស្តេច» ហាក់ដូចជាមាន លក្ខណៈ ចាស់ជាងជំនឿបែបឥណ្ឌានិយម។ ត្រង់នេះយើងឃើញយ៉ាងច្បាស់លាស់ នូវលក្ខណៈសំយោគនៃប្រព័ន្ធគំនិតខ្មែរ។ តាមពិតទៅបុណ្យច្រត់ព្រះនង្គ័ល និងប្រពៃណី ខ្មែរសុទ្ធសាធមួយចំនួនទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងការដាំដុះមានលក្ខណៈ និងអត្ថន័យស្រដៀងគ្នា ព្រោះថា ទោះការអនុវត្តពិធីនោះប្រកបដោយ លក្ខណៈ ព្រាហ្មណ៍ក្តី ឬ ជីវចលនិយមក្ដី វារមែងតែងតែនាំមកនូវភោគផលយ៉ាងច្រើនជាអតិបរមា។ ដូច្នេះពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល ដែលប្រារព្ធតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ មានឧត្តមគតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់គឺ ផ្តល់នូវការលូតលាស់លើវិស័យកសិកម្ម។ អ្វីមួយដែលនាំសង្គមខ្មែរ ឈានទៅរកវឌ្ឍនភាពកំពូល នាសម័យមហានគរ គឺការគ្រប់គ្រងទឹក៕
-ដកស្រង់ចេញពីឯកសាររបស់លោកបណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ ជំនាញបុរាណវិជ្ជា
-ពិនិត្យ សម្រួល និងដាក់រូបភាពបន្ថែមដោយលោក ប៉ោ សេដ្ឋា