បន្ទាយមានជ័យ: នាចុងសតវត្សទី១២ ដើមសតវត្សទី១៣នៃគ.សព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គ ព្រះនាមស្រិន្ទ្កុមារ និងមេទ័ព ឬសញ្ញជកទាំង៤ទ្រង់បានពលីជីវិត ក្នុងសង្គ្រាម ខ្មែរ ចាមហើយបច្ចុប្បន្ន ស្ថិតនៅក្នុងឃុំបន្ទាយឆ្មារ ស្រុកថ្មពួក ខេត្តបម្ទាយមានជ័យចម្ងាយប្រមាណជា ៥៦ គីឡូម៉ែត្រ ពីទីរួមខេត្ត ដែលមានច្រកអន្តរជាតិមួយ ផ្សារភ្ជាប់រវាងកម្ពុជាថៃ។
ក្នុងនោះប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ដែលជាប្រសាទមួយ ក្នុងចំណោមប្រាសាទដទៃទៀត របស់ព្រះបាទជ័យ វរ្ម័នទី៧ គឺសង់ដើម្បី ឧទ្ទិសដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធ របស់បុព្វបុរសខ្មែរ ដែលបានសាងសង់ឡើងនាសម័យនោះ។ ជាមួយនេះយើងឃើញថា ប្រសាទ មួយនេះ ហាក់នៅឆ្ងាយពីភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិ រាប់ពាន់នាក់ចូលមកទស្សនាកម្ពុជា។
មន្រ្តីនៃក្រសួងវប្បធម៌ និងមន្រ្តីអភិរក្សប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ បានលើកឡើងពីខ្លឹមសារ ដែលចារលើផ្ទាំងសីលាចារឹក ដែល ចារនាចុងសតវត្សទី១២ ដើមសតវត្សទិ១៣ នៃគ.ស ថាក្នុងដំណាក់កាលទី២ នៃរចនាប័ថ្មបាយ័ន ក្នុងរាជកាលរបស់ ព្រះបាទជ័យ វរ្ម័នទី៧ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារជាប្រាសាទ ដែលត្រូវបានកសាងឡើង ពីចុងសតវត្សរ៍ទី១២ដល់ដើមសតវត្សរ៍ទី១៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់បុត្រា និងមេទ័ព៤នាក់របស់ព្រះអង្គ ដែលបានពលីនៅក្នុងសមរភូមិ ដេញចាមនៅឆ្នាំ១១៧៧។
ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ជាប្រាសាទមួយ បែរមុខទៅទិសខាងកើត មានកំពូលប្រាង្គចំនួន៥៦ ហ៊ុំព័ន្ធដោយថែវ និងកំពែងជាន់ទី៣ ដែលជាថែវមានប្រវែង ២៥០ ម៉ែត្រ និង ទទឹង ១៩០ ម៉ែត្រ ខុសពីកំពែងទី៤ មានបណ្តោយ ៨០០ ម៉ែត្រ និងទទឹង៦០០ ម៉ែត្រ ។ រីឯកំពែងទី៥ ដែលស្ថិតនៅខាងក្រៅបង្អស់ ដោយការដីពូនជាទំនប់ ព័ន្ធទីក្រុងទាំងមូលមានប្រវែង ៤ គីឡូម៉ែត្រ មួយជ្រុង ។
ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងខ្លោងទ្វារចេញចូលនីមួយៗ នៃទិសទាំង៤ ដែលមានរាងជាកាកបាទ ហើយភ្ជាប់ដោយថែវជាជញ្ជាំងផងនោះ គេឃើញមានលម្អ ដោយចម្លាក់ព្រះពុទ្ធរួបសមាធិ តម្រៀបជាជួរៗ ។ ព្រឹត្តិការណ៍ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រដូចជាចម្បាំងរវាងខ្មែរ និង ចាម ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃជាដើម ឬក៏វិស័យជំនឿសាសនា លើព្រះពោធិសត្វលោកេស្វរៈជាដើម ។ នៅខាងជើងនៃប្រាសាទ គេ ឃើញមានបារាយណ៍មួយដ៏ធំ សម្រាប់វិស័យកសិកម្មហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ក៏មានគូរទឹកហ៊ុំព័ន្ធជុំវិញ ប្រាសាទនេះផងដែរ ។
ក្រៅពីចម្លាក់ដែលមានលក្ខណៈ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅមានចម្លាក់តំណាង ព្រះពោធិសត្វលោកកេស្វរៈ ជាច្រើនអង្គ ដែល មានព្រះហត្ថ ៣២ ឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងថែវទិសខាងលិច និងចម្លាក់ព្រះពោធិសត្វភៃសជ្យគ្រូ នៅសសរស្តម្ពមួយចំនួន ។ តែ ជាអកុសល ដោយសារ តែការបំផ្លិចបំផ្លាញពីជនទុច្ចរិត ដែលដាប់យកចម្លាក់ និងរុករើ ដើម្បីយកចរបស់មានតំលៃទៅជួញដូរ ឲ្យបរទេសព្រមទាំង ការទន្ទ្រាននៃរុក្ខជាតិ ពុំធ្លាប់បានអភិរក្សផង្វង ឲ្យប្រាសាទស្ទើទាំងមូលដួលរលំ។
ដោយសារតែ ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារជាប្រាសាទ បង្កប់ដោយអត្ថន័យប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសាសនាដ៏ជ្រាលជ្រៅ មានទំហំធំ ហើយ ប្លង់ស្មុគស្មាញ តែមានក្បាច់រចនាល្អិតតូចឆ្មារដ៏ល្អប្រណីត ។ ទើបគេតាំងឈ្មោះរបស់ប្រាសាទនេះថា ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ។ ការកំណត់ដូូចនេះគ្មានមូលដ្ឋានត្រឹមត្រូវឡើយ ។
បច្ចុប្បន្នក្រោយពីការ ត្រួសត្រាយសំអាត ដើម្បីអភិរក្សប្រាសាទ អ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់ គឺគេឃើញមានវត្តមានស្រះទឹកចំនួន ៤ អមសងខាង និង២នៅទិសខាងលិច ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណគោបុរៈទី៣ និងហោត្រៃពីរដែរ ដែលស្ថិតនៅចំចន្លោះ ស្រៈទិសខាងលិចផងដែរ ។ តាមរយៈការអភិរក្សនេះ ដែលក៍បានបន្ទាយមានជ័យ: នៅម៉ោង១០ព្រឹក ថ្ងៃទី២៥ សីហា ឆ្នាំ២០១១ នៅការដ្ឋានជួសជុលស្ពានហាលខាងត្បូងបន្ទាយ ដែលជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ស្តេចជ័យវរ្ម័នទី៧ ក្រុមការងារ អភិរក្សអភិវឌ្ឍន៍ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ បានរកឃើញចុងកំពូលមួយ នៃប្រាង្គប្រាសាទ ដែលធ្វើពីលោហៈ លាបពណ៌មាស ទម្ងន់ ៧គីឡូក្រាម និងថ្មចម្លាក់ ក្បាលយក្ស១ និងក្បាលទេវតា ១ ដែលកប់នៅក្នុងដី ត្រង់កស្សិណជាប់នឹងស្ពានហាល ជាប់ ប្រាសាទ។
ទោះបីជាមានការជុសជុល ប្រាសាទនិងស្ពានហាលទ្បើងវិញ ចេញជារូបរាងយ៉ាងល្អប្រណីតបន្តិចម្តងៗ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រាសាទនេះហាក់ដូចជា នៅឆ្ងាយពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។
លោក គឹម សុធិន ប្រធាននាយកដ្ឋានអភិរក្ស សំណង់បុរាណបានឲ្យដឹងថា ថ្មីៗនេះគម្រោងជួសជុលរានហាលខាងកើត ដែល ស្នើសុំថវិកាត្រូវបរាជ័យ។ ធ្វើឲ្យនាយកដ្ឋានបានបង្វែររឿងនេះ ទៅសុំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រ សិល្បះ ដើម្បីសង្រ្គោះបន្ទាន់។ ជាមួយនោះក្រសួង ក៏បានប្រគល់ឲ្យខាងនាយកដ្ឋាន រុះរើរៀបចំឡើងវិញ នូវខ្លោងទ្វារខាងជើង ដែលរលំបាក់ឲ្យភ្ញៀវចេញចូលបាន។
លោកបានបន្តឲ្យដឹងទៀតថា សម្រាប់រយៈពេលប៉ុន្មាខែ នៃឆ្នាំ២០១៤ ប្រសាទបន្ទាយឆ្មារ ទទួលបានភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិ ប្រមាណជា ៦០០នាក់ បើប្រៀបធៀបទៅឆ្នាំ២០១៣ មានការកើនទ្បើង។
សម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទាំងនេះ មិនមែនជាភ្ញៀវមកត្រង់ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារនោះទេ ភាគច្រើនជាភ្ញៀវចុងក្រោយ បន្ទាប់ពី ទស្សនាប្រាសាទមួយចំនួន នៅខេត្តសៀមរាប ឬបាត់ដំបង ហើយពេលត្រូវត្រទ្បប់ចេញទៅវិញ តាមច្រកអន្តរជាតិ ប៉ោយប៉ែត ទើបមកទស្សនាប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ។ក្នុងខែខ្លះប្រសាទនេះ អាចទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ ពី១០០ទៅ២០០នាក់ ឯខែខ្លះមានតែ៣០ទៅ៤០នាក់តែប៉ុណ្ណោះ៕
