កីឡាប្រណាំងទូក នៅកម្ពុជា

ភ្នំពេញ៖ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្តែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និងអកអំបុក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរដ៏ធំមួយដែរ ដែល ជនជាតិខ្មែរបានបង្កើតឲ្យមានឡើងជាច្រើនរយឆ្នាំមកហើយ ដោយមានប្រភពដើមទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរពិ តៗ។ ប៉ុន្តែពិធីបុណ្យនេះ នៅក្នុងសម័យខ្លះ ត្រូវបានអាក់ខានប្រារព្ធ និងសម័យកាលខ្លះទៀត ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបា លអនុញ្ញាតឲ្យមាន ពិសេសនៅក្នុងរបបនយោបាយ ដែលមានព្រះមហាក្សត្រគ្រងរាជ្យ។

នៅក្នុងរបបនយោបាយនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២ តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្តែតប្រទីប សំពះ  ព្រះខែ និងអកអំបុកនេះ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងវិញ។ ពិធីបុណ្យ ធ្វើនៅថ្ងៃ១៤-១៥កើត និងថ្ងៃ១រោច ខែកត្ដិក ជា  រៀងរាល់ឆ្នាំ ដើម្បីរំលឹកដល់បុព្វបុរសខ្មែរជំនាន់ដើម ដែលទទួលជ័យជំនះលើកងទ័ពចាមក្នុងយុទ្ធសាស្ដ្រសង្គ្រាម ជើងទឹក។ ប៉ុន្តែពិធីបុណ្យអុំទូកនេះ ឆ្នាំខ្លះ ត្រូវបានរាជរដ្ឋាភិបាលលុបចោលផងដែរ ដោយសារបញ្ហាផ្សេងៗ ដូចជា កាលពីឆ្នាំ២០១១ អាក់ខានដោយសារទឹកជំនន់ ធ្ងន់ធ្ងរ និងឆ្នាំ២០១២ ដោយសារព្រះមហាវីរក្សត្រ សម្តេចព្រះ  បាទ នរោត្តម សីហនុ សោយទិវង្គត កាលថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា តែនៅតាមបណ្តាខេត្ត អាចប្រារព្ធបានទៅតាមលទ្ធភា ព។ ឆ្នាំ២០១៤នេះ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវប្រព្រឹត្តទៅថ្ងៃទី៥,៦,៧ ខែវិច្ឆិកានេះ។

-ប្រវត្ដិកីឡាប្រណាំងទូក

ប្រវត្ដិសាស្ដ្រខ្មែរ បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា នៅថ្ងៃទី១៤-១៥កើត និងថ្ងៃ១រោច ខែកត្ដិក ពិធីបុណ្យអុំទូកបណ្ដែតប្រទីប  សំពះព្រះខែ និងអកអំបុក ជាពិធីបុណ្យប្រពៃណីជាតិដ៏ធំសម្បើម។ ពិធីនេះមានកំណើតតាំងពីបុរាណកាលមក  ហើយបានចែងទុកក្នុងឯកសារជាតិ និងអន្ដរជាតិ ឬតាមសិលាចារឹកនៃប្រាសាទជាដើម។ ពិធីបុណ្យនេះរីកចម្រើន យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងសង្គមខ្មែរនាសម័យអង្គរក្នុង រាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ សតវត្សទី១២ និងសម័យលង្វែក ព.ស.២០៧១-គ.ស.១៥២៨។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ស្ដេចចេញធ្វើសង្គ្រាមជើងទឹក បង្ក្រាបជាតិបរទេសចាមដោយកង ទ័ពប្រើទូកធ្វើចម្បាំងដើម្បីរំដោះ ក្រុងកម្ពុជាឲ្យរួចផុតពីកណ្ដាប់ដៃខ្មាំងសត្រូវ។ គ.ស.១១៧៧ ដល់១១៨១ រឿង ចម្បាំងទាំងនេះត្រូវបានបុព្វបុរសខ្មែរឆ្លាក់ទុកលើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន និងប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ ដែលមានរូបព្រះ ឆាយាលក្ខណ៍ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ទ្រង់ឈរលើនាវាចម្បាំង ទ្រង់កាន់ធ្នូ ដំបង ដែលមានកងទ័ពយ៉ាងច្រើនមហិ មា។

នៅសម័យលង្វែក ព្រះអង្គច័ន្ទទី១ ទ្រង់តាំងពញាតាតងារជាស្និទ្ធភូបាលជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម ស្រុកបា សាក់ឲ្យរៀបចំកងទ័ពជើងទឹកចែកចេញជាបីក្រុម។ ក្រុមទី១ ជាទ័ពស្រួច ហាត់ច្បាំងដោយទូកង។ ក្រុមទី២ ជាទ័ព ជំនួយហាត់ច្បាំងដោយទូកចែវពីរជួរ និងក្រុមទី៣ ទ័ពបាសាក់ ជាទូកធំមានដំបូលមួយកាត់ មានក្ដោងដូចទូកប៉ុក  ចាយ តែរាងស្ដួចវែងសម្រាប់ផ្ទុកស្បៀងកងទ័ព។

-ប្រភេទទូកប្រណាំង និង ចំណុះទូក

កាលដើមឡើយ ទូកចូលរួមប្រកួតប្រណាំងមានតែ៣ប្រភេទប៉ុណ្ណោះ គឺទូកប៉ុកចាយ ទូកអុំ និងទូកចែវ។ ហើយទូក ទាំងបីប្រភេទនេះ មានទូកបុរស និងទូកនារីដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ ប៉ុន្ដែក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គណៈកម្មការ រៀបចំបុណ្យជាតិ បានអនុញ្ញាតឲ្យមានទូកបរទេសចូលរួមក្នុងការ ប្រណាំងជាលក្ខណៈប្រពៃណីដែរ។ ឯចំណុះកី  ឡាករក្នុងទូកនីមួយៗក៏មានលក្ខណៈខុសៗគ្នាទៅតាមប្រភេទទូកដែរ គឺទូកខ្លីមានចំនួនពី២០ ទៅ៣០នាក់ និង ទូកវែងមានចំនួនពី៤០ ទៅ៥០នាក់។ មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ចំណុះទូកមានការប្រែប្រួលច្រើន គឺទូកវែងខ្លះមាន ចំនួនកីឡាកររហូតដល់ទៅ៧០នាក់ក្នុង១ទូក។ ទូកដែលចូលរួមប្រកួតភាគច្រើនមកពីខេត្ដ ក្រុងដែលនៅជាប់នឹង ដងទន្លេ ដូចជារាជធានីភ្នំពេញ ខេត្ដកណ្ដាល កំពង់ចាម ក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង ព្រៃវែងជាដើម ហើយក៏ជាខេត្ដដែល មានចំនួនទូកច្រើនជាងគេ។ ក្រៅពីនេះ ក៏មានទូកដែលមកពីខេត្ដមួយចំនួនទៀត ដូចជាកំពង់ឆ្នាំង កំពង់ធំ តាកែវ  សៀមរាម បាត់ដំបងជាដើម។ អ្វីដែលពិសេសនាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺទូកដែលចូលរួមមានស្ទើរតែទូទាំងប្រទេស សូម្បី តែខេត្ដដែលគ្មានទន្លេ ស្ទឹងសោះ ក៏បានចូលរួមដែរ ដូចជាកំពង់ស្ពឺ ស្វាយរៀង រតនគីរីជា  ដើម។

-របៀបប្រកួតប្រណាំងទូក

បច្ចុប្បន្ននេះ ទូកមានចំនួនច្រើនរហូតដល់ជាង៤០០គូ (ជាង៨០០ទូក) ដែលកើនទ្វេដង ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ នេះ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យរបៀបនៃការប្រណាំងមានការប្រែប្រួល។ មុននេះដោយចំនួនទូកមានត្រឹមតែជាង២០០គូ  ធ្វើឲ្យទូកនីមួយៗអាចប្រណាំង ពីរជើងក្នុងមួយថ្ងៃ។ ប៉ុន្ដែដោយចំនួនទូកច្រើន ហើយពេលវេលាមិនគ្រប់គ្រាន់ ដូច នេះគណៈកម្មការបានរៀបចំជារូបមន្ដមួយ សម្រាប់ការប្រណាំងទូក។ ថ្ងៃទីមួយ គឺអុំពីរជើងតាមខ្សែទឹកក្នុងក្រៅម្ដង ម្នាក់ និងថ្ងៃទីពីរចាប់ឆ្នោតជ្រើសរើសខ្សែទឹកក្នុងក្រៅម្ដង ទៀត។ ឯការប្រកួតថ្ងៃទីបី គឺអុំតែមួយជើងប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ ពីចាប់ឆ្នោតរើសខ្សែទឹកជាការស្រេច។ សម្រាប់ថ្ងៃទីបី មិនអាចអុំពីរជើងបាន ដោយសារជាថ្ងៃរៀបពិធីចាប់កូនខ្លែង  ឬកាត់ព្រ័ត្រដែលមិនអាចធ្វើនៅពេលងងឹតបាន។

-របៀបចំណាត់ថ្នាក់ជ័យលាភី

ចំណាត់ថ្នាក់ជ័យលាភីត្រូវបានបែងចែកជាបួនចំណាត់ថ្នាក់ គឺលេខ១, លេខ២, លេខ៣ និងលេខ៤។ ចំណាត់ ថ្នាក់ត្រូវបានផ្ដល់ជូនជាលក្ខណៈផែនទូក(ជាក្រុម) មិនមែនលេខ១ ឬលេខ២ចំពោះទូកដែលលឿនជាងគេនោះ ទេ។ ឧទាហរណ៍ ទូកប្រកួតឈ្នះ ក្នុងថ្ងៃទីមួយនឹងត្រូវឡើងផែនទី៣ ឈ្នះថ្ងៃទីពីរទៀតនឹងត្រូវឡើងផែនទី២ ប្រ  សិនបើឈ្នះក្នុងការប្រកួតថ្ងៃទីបីទៀតនឹងបានដល់ផែនទី១។

- គណៈកម្មការបានផ្ដល់ជាចំណាត់ថ្នាក់តាមរូបមន្ដដូចតទៅ ៖

• សម្រាប់ទូកដែលប្រកួតឈ្នះទាំងបីថ្ងៃ គឺជាប់ក្នុងចំណាត់ថ្នាក់នៃផែនលេខ១

• ប្រកួតឈ្នះពីរថ្ងៃ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ក្នុងផែនទី២

• ប្រកួតឈ្នះមួយថ្ងៃ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ក្នុងផែនទី៣

• សម្រាប់ទូកដែលមិនមានជ័យជំនះទាំងបីថ្ងៃ គឺត្រូវស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់នៃផែនទី៤

ម្យ៉ាងទៀតគណៈកម្មការបានផ្ដល់ជ័យលាភីសម្រាប់សោភ័ណភាពផងដែរ។ ការផ្ដល់ពិន្ទុនេះអាស្រ័យលើកត្ដាច្រើន យ៉ាង ដូចជាការរចនាទូក ក្បាច់ ពណ៌ សម្លៀកបំពាក់របស់កីឡាករជាដើម។

- លក្ខណៈសម្បត្ដិរបស់កីឡាករប្រណាំងទូក

ជាប្រការសំខាន់ណាស់ក្នុងការជ្រើសរើសគុណសម្បត្ដិរបស់កីឡាករ។ ថ្វីត្បិតតែការប្រណាំងទូកជាការកម្សាន្ដតាម បែបប្រពៃណី ប៉ុន្ដែក៏ទាមទារឲ្យកីឡាករត្រូវមានកាយសម្បទាគ្រប់គ្រាន់ និងរឹងមាំ។ អ្វីដែលត្រូវការបំផុតនោះ គឺ កីឡាករត្រូវតែចេះហែលទឹក។ ប្រការមួយទៀតនោះ កីឡាករ កីឡាការិនីគ្រប់រូបចាំបាច់ត្រូវតែគោរពវិន័យរបស់គ ណៈកម្មការដែលបានកំណត់ ត្រូវចេះយល់ចិត្ដគ្នា។ ព្រោះថាការប្រកួតអុំទូក គឺត្រូវប្រព្រឹត្ដិទៅជាក្រុម បើមិនមាន ការយល់ចិត្ដគ្នា ការអធ្យាស្រ័យគ្នាទេ នោះនឹងអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ក្រុមខ្លួន ឬអាចដូចនឹងពាក្យស្លោកមួយថា « បើមិនជួយចូកជួយចែវ កុំយកជើងរាទឹក»។

ប៉ុន្ដែទោះបីជាយ៉ាងណា ក៏គណៈកម្មការរៀបចំបុណ្យជាតិ បានត្រៀមរួចជាស្រេចសម្រាប់សង្គ្រោះរាល់គ្រោះថ្នាក់ ណាមួយ ដែលនឹងអាចកើតឡើងជាយថាហេតុ។ ទាំងសម្ភារៈ ទាំងឧបករណ៍ជាជំនួយ គឺមានគ្រប់គ្រាន់ដូចជា  កប៉ាល់ ទូក អូប័រ ក្រុមជួយអ្នករងគ្រោះជាដើម។

- ដំបូន្មានអ្នកប្រឹក្សា

សូមលោកអ្នកដែលជាកីឡាករប្រណាំងទូកទាំងអស់ មេត្ដាគោរពឲ្យបាននូវវិន័យ ដែលផ្ដល់ជូនដោយ គណៈកម្ម ការ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឲ្យពិធីបុណ្យជាតិប្រព្រឹត្ដិទៅដោយសោមនស្ស និងសប្បាយរីករាយ។ សូមលោកអ្នកគិតថា  នេះជាពិធីបុណ្យកម្សាន្ដតាម លក្ខណៈប្រពៃណី និងវប្បធម៌របស់ជាតិយើង (ខ្មែរ) មិនមែនជាការប្រកួតដើម្បី ដណ្ដើមការចាញ់ឈ្នះនោះទេ។ ដូចនេះ សូមរួមគ្នាសប្បាយនឹងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះប្រកបដោយស្នាមញញឹម៕

ឯកសារយោង៖

- ឯកសារក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ

- ប្រពៃណីប្រណាំងទូក ង នៅស្រុកបាសាក់ ខេត្តឃ្លាំង កម្ពុជាក្រោម

- លក្ខណៈទូកចម្បាំងខ្មែរ នាសម័យអង្គរ (មណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ)

- ទស្សនាវដ្តី សុខភាពយើង លេខ០១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៦

- វចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃ ជួន ណាត